W dniach 4-6 października 2016 roku miasto Kielce gościło kilkunastoosobową delegację młodzieży i włodarzy z partnerskiej XXI dzielnicy Budapesztu – Czepel. Goście zostali zaproszeni w związku z 60. rocznicą buntów społecznych, mających miejsce w Polsce i na Węgrzech. W czerwcu 1956 roku robotnicy z Poznańskich zakładów Cegielskiego (w okresie zamieszek Im. Józefa Stalina - ZISPO) podjęli protest. Powodem było niezadowolenie z niskich płac,  wygórowanych norm, ośmiogodzinnego dnia pracy w soboty, złego zaopatrzenia rynku. W miarę rozwoju manifestacji pojawiły się symbole i pieśni patriotyczne. Wysunięto postulaty polityczne, w tym dotyczące wycofania z terytorium Polski wojsk Radzieckich. Tłum protestujących powiększył się do blisko 100 000 osóbi z placu, na którym odbywała się manifestacja przemieścił się pod więzienie, gdzie domagał się wypuszczenia aresztantów, oraz przed siedziby Komitetu Partii i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Z Okien UB padły strzały. Zaatakowani protestujący podjęli walkę. Do opanowania sytuacji siłą władza ludowa wysłała 10 tysięcy żołnierzy - w tym 359 czołgów, 31 dział przeciw-pancernych, 6 armat przeciwlotniczych, 880 samochodów, 68 motocykli. W wyniku interwencji siłowej życie straciły nie mniej niż 73 osoby. Najmłodsza ofiara miała 13 lat. Bunt robotniczy sprawił jednak, że stanowisko I Sekretarza Partii zostało objęte przez Władysława Gomółkę – osobę wtedy akceptowaną społecznie. Partia przyznała się do błędów. Więzienia UB opuściło wiele osób. Węgrzy solidaryzujący się z Polakami, a zarazem nie godzący się na politykę partii również podjęli bunt społeczny, przy czym postulaty polityczne były akcentowane jeszcze dobitniej niż w Polsce. Władze Węgier zareagowały natychmiast. Spokojna manifestacja przerodziła się w gwałtowne starcia uliczne. Na ulicach Budapesztu pojawiły się jednostki pancerne Armii Czerwonej. Efektem, podobnie jak w Polsce było przyznanie się decydentów do błędów. Na czele rządu stanął mający autorytet społeczny Imre Nagy. Przedstawiciele nowych władz zażądali wycofania się Węgier z Układu Warszawskiego. Zaniepokojeni i czujący zagrożenie dotychczas rządzący komuniści wystąpili do Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego z prośbą o „bratnią pomoc”. Na ulicach Budapesztu ponownie pojawili się żołnierze Armii Czerwonej, tym razem wyekwipowani w najnowocześniejszy sprzęt wojskowy.  W wyniku walk życie straciło około 2 500 Węgrów, rany około 13 000. Granice opuściło blisko 200 000 ludzi. Na mocy postanowień sądów 230 osób zostało skazanych na karę śmierci. Tragedia narodu Węgierskiego wyzwoliła u Polaków ogromną solidarność. Masowo oddawano krew dla ofiar  walk, prowadzono zbiórki społeczne, przekazywano dary.

Aby upamiętnić wszystkich bohaterów i ofiary, młodzież z obu krajów brała udział w  „Polsko – Węgierskich Spotkaniach z Historią” w Kielcach. Rozpoczęły się one wizytą w „Przystanku Historia” Instytutu Pamięci Narodowej, gdzie została zaprezentowana działalność placówki oraz wystawa„Węgry 1939. Czyj to sojusznik?”, autorstwa Krystyny i Tadeusza Selbiraków, którzy uciekając z ogarniętego wojną kraju, znaleźli schronienie na Węgrzech. Zaprezentowane zostały liczne fotografie, dokumentujące życie Polskich uchodźców cywilnych i wojskowych. Wystawa prezentowana była do końca października, dzięki uprzejmości Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie im. Balassiego, który jest właścicielem ekspozycji. Dzięki temu młodzież szkolna i Kielczanie mogli zapoznać się z mało znanym epizodem Wojny Obronnej 1939 roku i okresem późniejszym. Kolejnym punktem programu było spotkanie pt.: Polska i Region Świętokrzyski podczas  i po II Wojnie Światowej – Fakty, Świadkowie, Dokumenty, zorganizowane przez Stowarzyszenie Pamięci Narodowej CZWARTAK. Miejscem wydarzenia był Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach. Prowadzącym i prelegentem tematu był pan Krzysztof Witkowski – przedstawiciel SPN CZWARTAK. Młodzieży z Węgier i Polski przedstawiono fakty w cyfrach i obrazach, związane z okresem 1939 - 1989 roku.

W kolejnym punkcie spotkania głos zabrali świadkowie historii:

•  mjr Józefa Życińska – żołnierz AK, WiN, członek SPN „CZWARTAK”
•  kpt Pelagia Barwicka – członek Wojskowej Służby Kobiet
• ppłk Zenon Markiewicz – żołnierz Związku Jaszczurczego i Narodowych Sił Zbrojnych

Kombatanci dzieląc się na żywo swoimi wspomnieniami i przeżyciami, wzmocnili przekaz historyczny omawianych tematów. Dzięki życzliwości Dowództwa Ośrodka Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach,  uczestnikom wydarzenia zaprezentowany został historyczny sztandar zgrupowania Bartkiewicza, którego rewers przedstawia na tle barw narodowych dwie pierwsze litery WP – od wyrazów Wojsko Polskie używane również, jako zakazany symbol Polski Walczącej. Na zakończenie spotkania, pracownicy OMPiO, pokazali uczestnikom oryginalne cele więzienne, miejsca straceń oraz nowoczesną, interaktywną wystawę, stanowiącą zarazem wystrój. Po obiedzie cała grupa udała się na spacer po Kadzielni. Przemieszczając się przez Plac Artystów, ul. Staszica, Park Miejski, Skwer Szarych Szeregów, młodzież została zapoznana z historią obiektów, znajdujących się na trasie marszu.

Podczas zwiedzania Kadzielni uczestnicy poznali:

•  miejsce pamięci, związane z ofiarami mordu Katyńskiego,
•  walory przyrodnicze rezerwatu,
• historię tego miejsca od czasów przedchrześcijańskich do wybuchu II Wojny Światowej – szczególny nacisk został położony na rolę ówczesnego kamieniołomu na obronę Kielc w 1939 roku.

Szczególnym zainteresowaniem młodzieży cieszyły się platformy widokowe, skąd rozpościera się wspaniały widok na miasto. Kolejny dzień rozpoczął się spotkaniem w Ośrodku Kultury ZIEMOWIT – filii Domu Kultury Zameczek. Grupę młodzieży przywitała pani Teresa Orlikowska – kierownik OK ZIEMOWIT. Zaprezentowane zostały dotychczas zrealizowane w ww. placówce wydarzenia o tematyce polsko – węgierskiej. Wyświetlono film reż. Marka Maldisa pt.: 13 lat 13 minut, opowiadający o tragedii dwóch niewinnych chłopców, którzy znaleźli się w centrum wydarzeń 1956 roku w Poznaniu i w Budapeszcie. Po projekcji, z pokazem sylwetek Żołnierzy Niezłomnych wystąpili członkowie Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Na sam koniec spotkania w Ośrodku Kultury ZIEMOWIT, wyświetlony został zwiastun filmu Wyklęty w reżyserii kielczanina - Konrada Łęckiego. Premiera filmu planowana jest na marzec 2017 roku.   W kolejnym etapie wydarzenia, wszyscy uczestnicy (dzięki uprzejmości dyrekcji MPK Kielce) zostali przewiezieni specjalnie podstawionym autobusem do Archiwum Państwowego w Kielcach. Zaprezentowany został specjalnie przygotowany zbiór dokumentów, nawiązujących tematycznie do spotkania w OMPiO. Młodzieży przedstawiono źródła związane z przyjaźnią Węgrów i Polaków w okresie poprzedzającym wybuch II Wojny Światowej i w latach kolejnych. Na szczególną uwagę zasługiwał dokument sporządzony w języku węgierskim oraz raporty aparatu bezpieczeństwa PRL o wymykającym się spod kontroli, samoorganizowaniu się społeczeństwa polskiego na rzecz ofiar walk w Budapeszcie.

Prelekcję pracowników Archiwum poprzedziła prezentacja specjalnie przywiezionych eksponatów, zgromadzonych w Muzeum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, dokumentujących zbrodnie okupanta niemieckiego na bezbronnej ludności. Prezentowanymi eksponatami były  radiostacja, broń wykorzystywana przez ruch oporu, narzędzia tortur, używane przez okupanta niemieckiego i stalinowski aparat represji, polski album i osobiste zdjęcia wykonane przez Niemców – wykonawców zbrodni, dokumentujące tragedię mieszkańców Michniowa po pacyfikacji. Wydarzenia związane ze zgromadzonymi eksponatami zostały omówione przez  pracownika Muzeum Martyrologii Wsi Polskich. Warto nadmienić, że w czasie okupacji niemieckiej, w wyniku pacyfikacji wsi polskich represjami zostało dotkniętych ponad 2 miliony osób. Zwieńczeniem dnia było zwiedzanie Centrum Geoedukacji na Wietrzni. Ostatniego dnia spotkań z historią odbyła się konferencja popularnonaukowa, organizowana w ramach cyklicznych spotkań „Patriotyzm wczoraj, dziś i jutro”. Tematem były wydarzenia 1956 roku. Gospodarzem Konferencji był Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1. Po krótkich wystąpieniach włodarzy Kielc i partnerskiego samorządu Budapest - Csepel, głos zabrała pani dr Dorota Koczwańska-Kalita – Naczelnik IPN Delegatura w Kielcach. Po słowach wstępu prelekcję pt.: Rok 1956 w Polsce wygłosiła pani mgr Edyta Krężołek – pracownik IPN. W przerwie zostały zaprezentowane polskie i węgierskie utwory, w wykonaniu nauczyciela i uczniów Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych im. Ludomira Różyckiego w Kielcach.

Zaraz po nich „Spojrzenie węgierskie na problem 1956 roku” – omówili specjalni goście - Ákos Engelmayer – Ambasador Republiki Węgierskiej w Polsce w latach 1990-95 i János Tischler – Dyrektor Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie. Spotkanie zakończyła projekcja filmu „Mity i stereotypy: Czy bratanki?” reż. Marka Maldisa i dyskusja z udziałem autora. Podsumowaniem dnia i Polsko Węgierskich Spotkań z Historią był wieczór filmowy w Kinie Moskwa, gdzie miała miejsce uroczysta projekcja filmu fabularnego 1956 Wolność i Miłość. Tuż przed filmem, na ręce Burmistrza Budapest-Cespel przekazany został symboliczny emblemat harcerski.  Był to dowód wdzięczności za pomoc w realizację spotkania skautów z obu miast w lipcu 2016 r.

Słowa podziękowania za udział w projekcie przyjaciół z Węgier złożyli organizatorzy  – Teresa Orlikowska – Kierownik Ośrodka Kultury Ziemowit, Ryszard Mańko – Dyrektor ZSP nr 1 oraz Grzegorz Wdowiak – pracownik Referatu Współpracy z Zagranicą Urzędu Miasta Kielce.