Pomnik Czynu Legionowego

Pomnik Czynu Legionowego, zwany też potocznie „Czwórką” znajduje się na Placu im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na cokole wysokości 5,5 m obłożonym szlifowanym granitem, znajduje się rzeźba przedstawiająca czterech żołnierzy (strzelców) I Kompanii Kadrowej (wys. 2,8 m). Pomnik autorstwa znanego artysty rzeźbiarza Jana Raszki odsłonięto w 1938 roku. Zniszczony w okresie II wojny światowej, zrekonstruowano i ponownie odsłonięto w 1991 roku. Na froncie pomnika znajduje się napis „Legionom Naród”. Z tyłu tablica informacyjna ze skrótową historią pomnika.

W 2015 roku zakończono prace związane z rewitalizacją Placu im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, jego otoczenia wraz z przebudową układu komunikacyjnego w rejonie placu. W wyniku prac położenie pomnika uległo niewielkiej zmianie. Pomnik podświetlono.

 

Historia powstania pomnika (w skrócie)


Pomnik Legionów zwany później Pomnikiem Czynu Legionowego uroczyście odsłonięto 2 października 1938 roku (decyzja o budowie - 1937 r.) jako jeden z przejawów wdzięczności mieszkańców Kielc za odzyskanie niepodległości. Pomnik usytuowano na placu przed niedawno wybudowanym wówczas Domem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego (obecnie Wojewódzki Dom Kultury) im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Miejsce nie było przypadkowe, bowiem tędy właśnie, przez Krakowską Rogatkę, wkraczał Komendant Piłsudski na czele oddziałów strzelców do Kielc. Autorem pomnika był krakowski artysta rzeźbiarz – legionista prof. Jan Raszka, a przedstawiał on czterech legionistów w marszu. Początkowo pomnik „Czwórki” miał być wykonany w brązie jednak ze względu na wysokie koszty wykonano go z gipsu i spatynowano na podobieństwo brązu. Pomnik miał wówczas 8 m wysokości, w tym rzeźba 2,4 m. Na szerszym cokole umieszczony był postument w kształcie prostopadłościanu (kamienie łączone zaprawą cementową obłożone starannie wypolerowanym, brązowym granitem), na którym stała „Czwórka” strzelców. Uroczystość odsłonięcia pomnika zgromadziły tłumy ludzi, m. in. przedstawicieli środowisk legionowych, harcerskich, młodzież szkolną. Zaraz po wybuchu II wojny światowej, pomnik został w dużej mierze zniszczony, a zaraz po wojnie władze PRL-u, wymazując patriotyczną historię, nakazały rozebrać resztki pomnika (na jego miejscu ustawiono makietę „daru” Stalina – budowanego w Warszawie Pałacu Kultury i Nauki). W 1981 roku w miejscu zlikwidowanego pomnika umieszczono metalową tabliczkę z napisem: „Na tym placu stał zniszczony podczas okupacji Pomnik Czynu Legionowego projektu J. Raszki, upamiętniający wkroczenie „strzelców” do Kielc 12.VIII.1914 roku”. Cztery lata później, już po stanie wojennym, tabliczkę przeniesiono na kamień, na którym dodatkowo wyryto daty „1914-1984”.
W 1988 roku powołano Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika Czynu Legionowego, a plac przed WDK nazwano ”Placem Marszałka Józefa Piłsudskiego”. Konkurs na odbudowę rzeźby pomnika wygrał kielecki artysta – rzeźbiarz Stefan Maj. Wzorując się na modelu pomnika J. Raszki, Stefan Maj wykonał rzeźbę w glinie oraz formy w gipsie. Dość trudny technicznie odlew w brązie wykonała pracownia odlewnictwa artystycznego Stefana Kowalówki w Węgrzcach pod Krakowem. Po wielu perturbacjach (głównie finansowych), zaangażowaniu wielu osób oraz przedsiębiorstw odbudowa pomnika zbliżała się do finału. Zlikwidowano resztki starego postumentu, odlano nowy cokół wzmocniony prętami stalowymi. Okładziny cokołu wykonano z olbrzymiego głazu narzutowego zlokalizowanego w lesie koło Maleńca. Rzeźbę w brązie wieziono z podkrakowskich Węgrzec przez Miechów, Jędrzejów, Chęciny – wszędzie witana była uroczyście przez duże grupy ludzi, w towarzystwie orkiestr i młodzieży szkolnej.
Ostatecznie 25 maja 1991 roku usadowiono rzeźbę na cokole, a 3 czerwca pobłogosławił go Papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki. Wreszcie, pomnik uroczyście odsłonił przewodniczący Społecznego Komitetu Odbudowy Stefan Karski z udziałem prezydenta miasta Roberta Rzepki - 11 sierpnia 1991 roku. Odprawiono uroczystą Mszę św., a orkiestra kieleckiego garnizonu odegrała hymn narodowy i melodie legionowe. Składano kwiaty, wspominano, wykonywano pamiątkowe zdjęcia.

Monument oświetlony jest czterema stylowymi latarniami oraz dodatkowo czterema reflektorami (2001 r.).

W 2004 roku w 90. rocznicę Czynu Legionowego, posadzono obok pomnika, ósmy z kolei (pozostałe na trasie Kadrówki, od Krakowa począwszy) symboliczny Dąb Niepodległości. Uroczyście podpisano i zakopano Akt erekcyjny, a obok dębu w płaszczyźnie chodnika wmurowano małą tablicę pamiątkową.


Powrót na początek strony